Lê Dung

Trấn Hà Hoa

Trấn quân Thanh - Nghệ từ đại doanh An Tôn lục tục kéo vào phủ Hà Hoa (1) từ tháng chín năm ngoái, đến tháng mười một thì hội đủ, sáu vệ hết thảy hơn mười hai ngàn quân đóng thành đồn trại liên miên mấy mươi dặm.

Lê Khuyển cho đóng quân ở huyện Kỳ Hoa (2) - phía nam phủ Hà Hoa - một là không muốn cho binh lính q·uấy n·hiễu dân chúng ở phủ thành, hai là có ý muốn tái khai khẩn ở đây.

Từ cuối những năm Đại Trị nhà Trần (1358-1369) đến đầu những năm Thuận Thiên nhà Lê (1428-1433) hết loạn Chế Bồng Nga đến người Ngô, người Việt quần thảo xứ này, sáu bảy mươi năm chinh chiến liên hồi, một dải Thuận Hóa chỗ nào cũng là đất ruộng bị bỏ hoang cả.

Lê Khuyển cho là người Chiêm còn lâu mới đánh ra, đại quân tự túc được miếng nào hay miếng ấy, vừa vào đến nơi liền cho quân các đội, các ngũ chia nhau ra tích cực khai khẩn.

Phát quang cỏ cây, san lấp mặt bằng, đào kênh dẫn nước v.v. đám trấn quân làm việc cũng gọi là ra dáng.

Sự nghiệp khai hoang của lão diễn ra rất thuận lợi, quân của Lê Khuyển cả lính lẫn phu tới hơn hai vạn người, chỉ tái khai hoang hơn một tháng đã được hơn sáu ngàn mẫu ruộng.

Vì việc này, lần trước về Thanh Hóa chủ trì lễ tế thần Tiên Nông xong Lê Khuyển còn nằm ỳ ở Lôi Dương hơn tuần trời xin xỏ thóc giống đem vào. Quân lương trong Hà Hoa toàn là gạo đồ cả, thứ đó chỉ có thần linh mới hô biến cho nảy mầm được thôi.

Không những thế, lão còn bắt một tên hoạn quan ở Cẩm Giang đem vào Hà Hoa làm "cố vấn" chỉ dạy phương pháp kỹ thuật mới cho gần vạn mẫu ruộng còi ở đây.

Lê Lễ hết cách, đành phải gật đầu chiều theo ý lão, với tư cách của lão Lễ trong tập đoàn hoàng tộc, cắt một vài tên hoạn quan ở Cẩm Giang vào Hà Hoa hầu Lê Khuyển truân điền là chuyện một câu nói thôi.

Lão Khuyển mắt đăm đăm nhìn từng bông lúa nở đều chằn chặn to như đuôi mèo, bông rõ dài còn đều hạt, toàn là hạt chắc. Ngay cả xuất thân tướng môn như lão cũng có thể ngay lập tức ước lượng được sản lượng hơn ngàn cân mỗi mẫu không phải nói ngoa, nhìn đi nhìn lại thật là thích con mắt.

Mùa đông gieo cấy, từ tuyển giống đến ủ mạ, chăm lúa đều làm theo phép canh tác mới cả, đến nay lúa đã làm đòng được một thời gian, độ hơn tháng nữa là được thu hoạch rồi, đúng lúc này lại có tin cấp báo từ Thuận Hóa gửi ra.

Càng nghĩ càng sầu!

‘Nhanh cái tay lên, buổi chiều còn bàn hành quân cùng đám tổng quản các vệ nữa.'

Rõ ràng là vụ mùa bội thu trước mặt, tâm tình Lê Khuyển lại cực kỳ không vui, tiếng được tiếng mất nói chuyện với tên giám quân trẻ tuổi vẫn đang say sưa đắp kín cái bờ nước.

Tên giám quân kia chả vội trả lời lão Khuyển, vẫn cặm cụi lấp từng cuốc đất bùn cho thật chắc chắn, không mảy may nóng vội chút nào.

Hắn nhớ rõ, tên hoạn quan kia đã dặn dò rất nhiều lần, trong giai đoạn này nước phải ngập chân lúa từ năm đến mười phân (2-4cm) nhiều hơn hay ít hơn đều ảnh hưởng đến năng suất.

Chỗ lúa này đều là mồ hôi nước mắt cả, dầu cho Trình Mậu hắn xuất thân là công tử thế gia cũng không dám mảy may coi nhẹ.

Xong xuôi, thằng này mới gác cái cuốc xuống, kiếm chỗ thật thỏa mái ngồi xuống bên cạnh Lê Khuyển, móc trong ngực hai cái bánh nếp, mời lão một cái.

‘Mời ông xơi miếng lót dạ!’

Đâu vào đó rồi hắn mới bóc bánh ra, ngoạm một miếng rõ đã đời, tinh tế cảm nhận nhân dừa cùng đậu xanh bùi béo trong miệng.

Lê Khuyển cầm cái bánh nếp, lại chưa ăn ngay, vừa nhìn xuống ruộng lúa vừa lẩm bẩm.

‘Haiz ... rõ tiếc! Nhìn bông trổ to thế này lũ mọi Chiêm chờ ta gặt xong lúa rồi hẵng đánh trận không được à! Sao phải chơi nhau thốn thế!’

Trình Mậu vừa cẩn thận xé lá chuối vừa nói.

‘Đàng nào chúng ta cũng không định ở đây làm nông cả đời! Xong việc sớm rồi khăn gói về An Tôn cũng là phải đạo.’

Lê Khuyển nằm ngửa ra bờ ruộng, miệng ngoạm miếng bánh nhóp nhép nhai, ánh mắt dại ra nhìn lên trời, lão cứ cảm thấy trong lòng vô phương thế quái nào.

Chính lão cũng hiểu Trình Mậu nói đúng, trấn quân Thanh Nghệ vốn không thể đóng quân ở đây truân điền mãi được, chỉ là lão thực sự yêu thích loại cảm giác này.

Sự yên bình ở trấn Hà Hoa khiến một con cá khô như lão quyến luyến, không tự chủ được mà mong muốn kéo dài cái sự sung sướng, thư thả này thêm chút nữa.

‘Ai muốn về thì về, lão phu cóc thèm! Triều đình hiện tại gió nổi mây vần, tướng ở ngoài tự tung tự tác hỏi không khoái hơn ru?’

Trình Mậu yên lặng nghe, hắn biết lão già này chỉ nói thế thôi, cũng không thực sự tìm kiếm câu trả lời gì từ chỗ mình. Một lúc sau mới ăn xong cái bánh, hắn phủi phủi tay, không lớn không bé dựng lão Khuyển dậy, cười nói.

‘Chiến tranh mà, chúng ta chẳng thể bắt chúng hành động theo ý ta được. Chiến cuộc gấp gáp, tiểu tử cho là nên cắt lại một hai ngàn dân phu ở lại lo chuyện thu gặt, tuy ít người nhưng nếu canh từ khi lúa chín tám phần mà thu hoạch thì cũng chả thiệt hại là mấy. Được rồi, về doanh thôi, chư vị tổng quản đại nhân hẳn là đang chờ đợi chúng ta đó!’

Lê Khuyển bị dựng dậy, tay cẩm cái mai gác lên vai đi ở phía trước, Trình Mậu vác cuốc lững thững đi sau.

‘Ông cho là tân quân như thế nào?’

Đột nhiên, thằng này không đầu không đuôi hỏi Lê Khuyển.

Lão hơi nhăn mày, nguýt thằng này một cái.

‘Tân quân nào? Đám quân dùng hỏa khí mới vào chẳng qua là hộ vệ thương hội Vĩnh Xương cùng hộ vệ mỏ đá Thạch Lục thôi. Ăn nói cho cẩn thận vào, để lớn chuyện ra chả đẹp mặt ai đâu!’

Trình Mậu nhún vai, ra vẻ sao cũng được, dù sao bản chất của đội quân đó không thay đổi.

Lê Khuyển nhịp bước như thường trả lời.

‘Nếu như lão phu đích thân cầm quân, dầu là thiên tử lục quân mặt đối mặt với bọn chúng cũng chỉ có thể tan tác mà chạy, huống chi bọn mọi Chiêm, lần này lão phu cho là c·hiến t·ranh không kéo dài quá ba tháng là yên ổn cả!’

Nói rồi dường như cảm thấy nhận sợ thì hơi mất mặt, lại nói bồi.

‘Đương nhiên, đó là dàn trận mặt đối mặt tương sát, khi thực chiến lại là câu chuyện khác. Tri kỷ tri bỉ, giấu chỗ yếu của mình mà tránh chỗ mạnh của người, dùng chỗ mạnh của mình mà đánh vào chỗ yếu của người mới gọi là tướng giỏi!’

Trình Mậu gật gù.

‘Tiểu tử cũng cho là như vậy! Hỏa khí rất mạnh, hai mươi trượng trở lại không gì chống nổi, chẳng qua cũng không phải không có chỗ yếu. Nhãn tiền nhất là số quân mang hỏa khí trong quân ta ít ỏi quá, đầu năm từ Thanh Hóa mới điều vào một ngàn người, tháng trước lại có không tới hai ngàn người Thái từ ngoài biển tăng thêm, hết thảy vẫn chưa tới ba ngàn người. Nếu người Chiêm Thành không chính diện giao phong, trái lại tận dụng ưu thế thuyền nhẹ mà nhanh chóng cơ động t·ấn c·ông khắp nơi, khiến tân quân ngược xuôi cứu viện, chưa đến một tháng quân ta đã thở bằng đít rồi. Đợi đến lúc đó đại quân giặc cưỡi thuyền mà đến, nhất cử tiêu diệt chả phải là nhẹ nhàng sao.’

Thằng này vung tay vào không khí.

‘Lại nói, hỏa khí quá phụ thuộc vào hậu cần, nếu tiểu tử là người Chiêm, chỉ cần nửa tháng thôi. Trước thì chia cắt tân quân với hậu cần, sau đó lại lựa ngày nào mưa ẩm mà đánh, ba ngàn điểu thương thủ dầu có tài thánh cũng chỉ có nước c·hết không chỗ chôn thây.’

Lê Khuyển đột nhiên chững bước lại, ngoái đầu nhìn Trình Mậu, hai mắt đăm đăm, khiến thằng này hơi chột dạ, bẽn lẽn hỏi.

‘Tiểu tử nói gì sai ạ?’

Lê Khuyển dời ánh mắt đi, thở dài một hơi, đoạn thấp giọng.

‘Không! Nói không sai chút nào, chỉ là đáng tiếc, mi không sinh ra trong hàng huân quý, tài năng đến đâu chỉ có thể c·hôn v·ùi trong đống văn thư thôi!’

Trình Mậu nghe lão nói như thế, không buồn còn mừng, nhanh lanh chanh lên cười nói.

‘Ý ông là ngu kiến của tiểu tử thực có thể thành!’

Lê Khuyển gật đầu.

‘Cũng may là người Chiêm không biết nội tình của quân ta, vì vậy đối mặt với hỏa khí, kết cuộc của chúng chỉ có một – thảm bại. Chỉ đáng tiếc, Nhập nội Đô Đốc Khả từng nói với lão phu, nếu chúng có thể để muộn hai tháng nữa hẵng động binh thì hắn có thể tăng viện cho chúng ta thêm ít nhất hai sư tân quân. Nếu có lực lượng như thế trong tay, lão phu tự tin có thể c·hôn v·ùi toàn bộ bốn vạn đại quân Chiêm Thành ở đất Thuận Hóa.’

Trình Mậu có biết chuyện này, đầu tháng tư lúa ở đây bắt đầu làm đòng, Lê Khuyển thấy đòng khỏe lại dài, mập rất đều, gần như không có sâu bệnh gì đáng kể liền đã ước lượng được vụ mùa đầu tiên ở đây hẳn là bội thu, liền sai tên hoạn quan bị lão chinh chiêu vào đây dùng con đường của Nhập nội Kiểm sát ty gửi thư về Đông Kinh báo chuyện này cho Trịnh Khả.

Nội dung không có gì bất ngờ, Lê Khuyển muốn lão Trịnh tăng viện cho một ít quân lực, để cuộc chiến này thêm vài phần nắm chắc.

Độ nửa tháng sau đã nhận được thư đáp lại, triều đình đang bận rộn kiến lập tân quân, sớm nhất cuối tháng sáu, đầu tháng bảy mới thành lập sức chiến đấu.

Trầm ngâm một hồi liền về đến quân doanh, Lê Khuyển tự rót cho mình một cốc nước chè, đoạn lại rót cho Trình Mậu.

Trình Mậu nhận lấy cốc nước, nghiêm giọng nói.

‘Bàn-la Bí-cai (Maha Vijaya) không thể chờ thêm nữa. Một mặt, năm kia Tiên Đế duyệt binh ở xứ Đông, thủy bộ đến hơn mười vạn người đã bắn một thông điệp rõ ràng đến Thắng Lợi thành (Đồ Bàn/ Vijaya) – Đại Việt đã đủ lực lượng tiến hành một cuộc t·ấn c·ông mang tính hủy diệt đối với Chiêm Thành. Mặt khác…”

Hắn chưa nói xong thì từ bên ngoài đã có hơn chục thân ảnh vén lều trướng bước vào, Lê Khuyển xua nhẹ tay, ra hiệu tất cả mọi người ngồi xuống, lại phất tay bảo Trình Mậu nói tiếp.

Trình Mậu nhấp một ngụm nước, lại nói.

‘…Bàn-la Bí-cai c·ướp ngôi của cháu là Bàn-la Quý-lai (Maha Kali) người trong nước phần lớn mặt ngoài không nói gì nhưng trong bụng không phục, hắn cần một chiến thắng quân sự trước Đại Việt để dẹp tan dư luận không hay về mình. Dù là p·há h·oại cơ sở c·hiến t·ranh của chúng ta ở Thuận Hóa hay đe nẹt những kẻ không an phận trong nước thì hắn cũng phải đánh.’

‘Ha hả …’ Lê Khuyển ý tứ cười một cái, nói kế vào. ‘Chưa hết đâu, lão phu nghe Đại tông chính đại nhân nói, Phan-lang (Panduranga) cùng Cổ-đát-la (Kauthara) mấy năm nay làm ăn phát đạt lắm. Cổ-đát-la quá gần minh chủ ở Thắng Lợi thành còn đỡ, Phan Lang ở tận cùng phía nam, trước kia lại còn từng là minh chủ Mạn-đà-la Chiêm Thành, dư uy vẫn còn, tham vọng chưa tắt, mấy năm nay dốc sức xây dựng quân thủy quân bộ, nghe chừng có ý muốn dốc sức lại tranh một lần cái ngai minh chủ. Có một tên tiểu đệ rừng rực tham vọng như thế, không mượn cớ chiến chinh mà bào bớt vốn liếng của nó đi thì còn làm minh chủ cóc khô gì nữa. Vua của các vua (Raja di Raja) – cái danh hiệu nghe mới khí phái làm sao, bọn mi nói xem, vì vị trí ấy thì mưu hèn kế bẩn lại đáng là gì. Cho nên, cuộc chiến này nếu thắng hắn được lợi quá nhiều, ngược lại, kể cả có thua hắn cũng chưa hẳn là không nhận được lợi ích. Ha hả …’

Lão đưa chỉ vào bản đồ, cao giọng.

‘Người Chiêm tuy là mán mọi cũng không phải không có bậc trí giả, Thuận Hóa tiện cho việc nam chinh, nếu ta giữ được kho lương lớn ở đây thì mỗi mùa gió thuận, quân ta không cần chuẩn bị gì mấy, từ biển Hà Trung (tức phá Tam Giang) đi chưa tới một ngày đường biển là vào đến cửa Hàn (nay là vịnh Đà Nẵng) từ đó đổ bộ lên đất Chiêm Động thì chúng khó mà xoay xở được. Ngược lại, từ khi ta xây dựng phường thị ở cửa Eo (nay là cửa Thuận An) lại lập đồn lũy ở cửa Tư Dung (nay là cửa Tư Hiền) mỗi một lần chúng động binh đều phải bộc lộ dưới mắt hai cửa này trước. Đầu tháng này chúng trước sau đánh huyện Tư Vang (3) cùng phủ thành Hóa Châu (4) vừa vào đến cửa Tư Dung cùng cửa Eo đã bị phát hiện, quân lưu trú ở những nơi này liền đốt lang yên báo cho huyện thành, quân ta không b·ị đ·ánh úp, dân ta di tản từ sớm là vì lẽ ấy.

Mọi người chăm chú nhìn vào vị trí Lê Khuyển chỉ đến, đều cho là phải. Một tên Đồng Tổng quản nghiêm giọng nói.

‘Muốn phá được cái thế bị động chịu đòn này, người Chiêm chỉ có một cách duy nhất, ấy là học theo Thái Úy Lý Thường Kiệt bắc phạt nhà Tống mà đánh phá kho tàng, cơ sở, sân bãi của ta ở phủ thành Thuận Hóa, khiến cho mỗi lần ra quân đều phải điều động nhân lực vật lực từ quốc nội, khiến ta tốn kém tiền bạc, thời gian. Được như thế có thể coi là thành công mỹ mãn rồi!’

Chúng tướng nghe thế đều gật đầu. Mục tiêu c·hiến t·ranh của người Chiêm rất đơn giản, cũng rất thực tế.

Mà trong c·hiến t·ranh, cái gì càng đơn giản, càng thực tế như thế thì triển khai lại càng tường minh, nhẹ nhàng dứt khoát.

Lê Khuyển cũng rất hai lòng với tên Đồng Tổng quản trẻ tuổi này, cười nói.

‘Kế Sài nói phải lắm!' Lê Khuyển gật đầu với thằng con thứ của Nguyễn Xí, thằng này tuy là con thứ nhưng năng lực không phải hạng xoàng, là khả tạo chi tài trong hàng nhị đại. 'Hành động lần này của Bàn-la Bí-cai rất đơn giản, cũng rất giới hạn, vậy nên rất dễ hoàn thành. Chiến địa cũng không cách bản thổ Chiêm Thành quá xa, rất dễ dàng đảm bảo hậu cần, thanh viện bằng đường thủy. Kể cả có thua, hắn cũng có các thành Chiêm Động cùng Cổ Lũy đã được xây đắp cả năm qua, bây giờ đã là tường cao hào sâu, dễ thủ khó công làm chỗ dựa. Có thể nói là không có gì cố kỵ.’

Dừng một nhịp, lão lại lật ngược lại nói.

‘Chẳng qua lão Chích không phải là hạng xoàng xĩnh, đối mặt với cuộc tập kích của người Chiêm, lão tướng quân ứng đối cực kỳ mẫu mực.’

Lão dùng cả hai tay ghim từng cái ký hiệu xanh đỏ trên bản đồ.

‘Vốn là đại doanh trong thành Hóa Châu có sáu ngàn quân của ba vệ Chế Thắng, Tráng Tiết, Hùng Uy. Lão tướng quân lại đã đưa các quân Tráng Tiết cùng Chế Thắng ra ngoài từ trước, thành Hóa Châu tường dày hào rộng, hai ngàn quân của vệ Hùng Uy lưu thủ là đủ rồi. Hai vệ kia ở bên ngoài thành thế ỷ giác, liên tục q·uấy r·ối là đủ khiến giặc dầu quân đông gấp năm gấp mười cũng không làm gì được. Lũ trẻ bọn bây nhìn đó mà học hỏi, giặc thế mạnh hơn ta mà rút lui hết vào mai rùa tiêu cực phòng thủ thì sớm muộn cũng như họ Hồ ở thành Đa Bang thôi. Để thế chủ động rơi vào tay giặc, đó là thế c·hết vậy!’

Thấy chúng tướng đều chắp tay, dáng điệu phục tùng, lão mới hài lòng ngồi lên ghế xếp, đĩnh đạc ra lệnh.

‘Quân bây đâu!”

‘Có!’ (x12)

‘Quân Thần Phong ngày mai nhổ trại tiến vào Tân Bình tiền trạm, lại phát lệnh tất cả các huyện dọc đường hành quân mỗi huyện phát ba trăm dân phu!’

‘Rõ!’

‘Các quân khác thu dọn hành trang, nai nịt gọn gàng, đợi lệnh xuất phát!’

‘Rõ!’ (x11)

Chư tướng lui ra rồi, Trình Mậu mới ôm nguyên tập hành quân nhật ký ra ghi ghi chép chép, vừa múa bút liến thoắng không ngừng vừa hỏi.

‘Đại quân vốn đã được cấp đủ phu phen theo quân, vừa rồi ông cho chinh chiêu phu phen là lý làm sao?’

Ánh mắt Lê Khuyển vẫn chằm chằm vào bản đồ từ Tân Bình vào Thuận Hóa, giọng đương nhiên nói.

‘Không phải hồi nãy mi vừa nói rồi sao?’

Trình Mậu ngớ người, không hiểu mô tê chi cả.

‘Nói cái gì?’

Lê Khuyển đương nhiên trả lời.

‘Lão phu là nông dân, há có thể bỏ mặc ruộng đồng đến mùa thu hoạch mục nát ngoài ruộng đó. Ngày mai, mi cho cắt ba ngàn dân phu ở lại Kỳ Hoa thu hoạch sáu ngàn mẫu ruộng ở đây, xong xuôi thì binh thuyền tiếp viện hẳn là cũng vừa tới nơi, chất hết lên thuyền đem vào Thuận Hóa sung làm quân lương. Số lương đó không ít đâu, đồ là cũng được hơn tháng lương cho năm vạn người đấy. Người đã cắt lại đây gặt lúa rồi thì dọc đường phải bắt phu điền vào chứ còn gì nữa, nếu không đủ phu theo hầu thì vào cái xứ khỉ ho cò gáy đó chả mấy chốc hơn vạn trấn quân lang hổ của ta thành mèo hen hết à?'

Chú thích:

(1) Phủ Hà Hoa nay là TP. Hà Tĩnh cùng các huyện Thạch Hà, Lộc Hà, Cẩm Xuyên, Kỳ Anh.

(2) Huyện Kỳ Hoa thuộc phủ Hà Hoa, nay là các huyện Cẩm Xuyên, Kỳ Anh/ Hà Tĩnh.

(3) Huyện Tư Vang, nay là các huyện Phú Vang, Phú Lộc cùng tx Hương hủy.

(4) Huyện Kim Trà, nay là tx Hương Trà cùng một phần huyện Phong Điền.